Endometrioza- jaka dieta jest wskazana w tej chorobie?

W tym artykule postaram się Wam przybliżyć temat diety w endometriozie.

W kilku słowach opowiem czym charakteryzuje się ta choroba i dlaczego jest tak niebezpieczna dla zdrowia kobiet.

Co to jest endometrioza?

         Endometrioza to zależna od hormonów przewlekła choroba zapalna charakteryzująca się obecnością endometrium poza jamą macicy. Choroba dotyka 5-15% kobiet w wieku rozrodczym, z których 30-50% cierpi na bezpłodność. (1) Biologicznie aktywny estrogen, estradiol, pogarsza procesy patologiczne (np. zapalenie ) i objawy (np. ból) związane z endometriozą.(2) 

Przyczyna powstania tej choroby jest nadal nieznana. Cały czas prowadzone są badania w celu wyjaśnienia dlaczego u niektórych kobiet tkanka zagnieżdża się poza jamą macicy, a u innych nie.

Endometrium reaguje na hormony poprzez zgrubienie i „zrzucanie” w każdym cyklu menstruacyjnym. W endometriozie tkanka ta znajduje się poza macicą i nie jest w stanie przejść przez pochwę i wydostać się z organizmu. Przepływ endometrium jest „zablokowany” i może powodować stan zapalny i ból. Zrosty lub blizny mogą tworzyć się i przylegać od jednego narządu do drugiego. Może to spowodować nawet zamknięcie jajowodów, co jest niebezpiecznym objawem endometriozy, ponieważ może prowadzić do niepłodności.

Kolejnym objawem endometriozy jest powstawanie na jajnikach cyst lub worków wypełnionych płynem, które wpływają na płodność. Endometrioza może również powodować „nieprawidłowe” krwawienie.

40 do 60 procent kobiet, które mają bardzo bolesne okresy, również mogą mieć endometriozę, a 20 do 30 procent kobiet, które nie są w stanie zajść w ciążę, uważa się, że mają tę chorobę.(3)

        U wielu kobiet progresja objawów endometriozy jest powolna, rozwija się przez wiele lat. Każda kobieta doświadcza innego zakresu bólu, co może utrudniać diagnozę. Ból zaczyna się zazwyczaj w dolnej części brzucha i nasila się w okresie menstruacji lub stosunku płciowego kobiet. Gdy ból staje się ostrzejszy, może zacząć promieniować przez dolny brzuch, plecy i nogi – często jest opisywany jako ból przypominający skurcz porodowy. Są to jedne z silniejszych bólów opisywanych we wszystkich schorzeniach medycznych (4) 

Do typowych objawów endometriozy zaliczamy: (5) 

• bolesne okresy
• nieregularne okresy
• ból podczas współżycia
• ból podczas oddawania moczu
• plamienie \krwawienie między cyklami
• zaparcia, wzdęcia, biegunki
• ból podczas oddawania moczu
• bóle brzucha, pleców
• chroniczne zmęczenie
• bóle stawów
• bezpłodność (6) 
  

Jak wspomóc leczenie tej choroby?

Jest wiele badań potwierdzających pozytywny wpływ diety, odpowiednich suplementów i akupunktury na przebieg tej choroby przede wszystkim w łagodzeniu bólu, zmniejszeniu stanu zapalnego, wspomożeniu w walce z niepłodnościa czy regulacji zaburzeń strefy emocjonalno- psychicznej.

Oprócz diety musimy pamiętać, że do pełnego sukcesu potrzeba:

• odpowiedniej ilości godzin snu, o śnie pisałam (TUTAJ)
• prawidłowego nawodnienia organizmu (TUTAJ)
• wspomożeniu pracy wątroby (karczoch, ostropest), nadnerczy ( więcej relaxu, czasami trzeba zrezygnować ze zbyt częstych treningów (tak sport dla organizmu to też stres), wyrównać niedobory B12, z suplementów można się wspomóc: macą, różeńcem górskim- jest to obszerny temat, któremu poświęcę oddzielny artykuł) i jelit (odpowiednia probiotykoterapia, o której pisałam TUTAJ)
• uzupełnienie niedoborów witaminowo- mineralnych min. witamina D3 (więcej TUTAJ)

Dieta

Zrozumienie roli czynników żywieniowych w rozwoju endometriozy ma kluczowe znaczenie dla opracowania skutecznych instrukcji żywieniowych w zakresie profilaktyki. Istniejące badania dotyczące odżywiania i endometriozy sugerują, że dieta jest potencjalnie modyfikowalnym czynnikiem ryzyka dla endometriozy.(7)

Czym powinna charakteryzować się dieta w ednometriozie:

• Być przeciwzapalna + pozytywnie wpływać na odczuwanie bólu
• Regulować poziom estrogenów
• Wpływać pozytywnie na nastrój pacjentki
• Wspomagać pracę jelit, wątroby, nadnerczy

Dieta przeciwzapalna:

• eliminuje produkty pro-zapalne (jest to sprawa bardzo indywidualna)
• nie zawiera nadwyżki kalorycznej
• charakteryzuje się brakiem pokarmów przetworzonych
• jest bogata w witaminy i minerały
• zawiera niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (omega 3)

Do powszechnie niewskazanych pokarmów dla wszystkich chorych na endometriozę zaliczamy:

Tłuszcze trans

Wciąż tego typu tłuszczu używa się w przemyśle fast food’owym oraz ciastkarsko- piekarniczym.(8)

Ponadto, osoby z najwyższym poziomem spożycia tłuszczów trans były o 48% bardziej podatne na zdiagnozowanie u nich endometriozy (9)

Ogólnie polecam unikać potraw smażonych. A jeżeli już musimy coś usmażyć najkorzystniej jest używać tłuszczów o wysokiej temperaturze dymienia Punkt dymienia to moment, w którym produkt pod wpływem wysokiej temperatury zaczyna się palić i wydzielać substancje rakotwórcze, jak również dym i nieprzyjemny zapach, co wpływa negatywnie na smak i walory zdrowotne smażonej potrawy.

Najzdrowiej smażyć na maśle klarowanym, smalcu, oleju kokosowym i oliwie z oliwek ( ją polecam, ale do krótkiego obsmażania (10)

Do smażenia nie nadają się oleje wielonienasycone, np. olej słonecznikowy, olej lniany, olej kukurydziany, olej sojowy, olej z orzechów włoskich, olej z pestek dyni itd. Zawarte w tych olejach kwasy tłuszczowe są bardzo delikatne, wrażliwe na wysoką temperaturę, światło i kontakt z tlenem atmosferycznym, dlatego najlepiej stosować te oleje wyłącznie na zimno, do sałatek lub polewać potrawę bezpośrednio na talerzu.

Czerwone mięso

Badanie wykazało, że spożycie szynki, wołowiny i innych rodzajów czerwonego mięsa (wieprzowina, baranina) było związane z wyższym ryzykiem endometriozy.(11)

Alkohol

Wiemy, że alkohol zmienia metabolizm estrogenu w ciele kobiety. Alkohol powoduje wzrost poziomu estrogenu (a jego nadmiar jest bardzo niekorzystny w endometriozie) (12)

Soja

Fitoestrogeny zawarte w soji mogą spowodować poważną niestabilność hormonalną, która pogorszy objawy endometriozy. (13)

Zaobserwowano, że wczesna ekspozycja egzogenna niemowląt karmionych mieszanką soi wiązała się ze zwiększonym ryzykiem endometriozy. Podawanie preparatów sojowych w okresie niemowlęcym, może zwiększać ryzyko endometriozy w wieku dorosłym (14)

Fitoestrogeny mogą być trudne do zidentyfikowania jako zdrowe lub niezdrowe, ponieważ wiele z nich oferuje korzyści zdrowotne oraz zagrożenia. Na pytanie czy soja jest zdrowa naukowcy z North Carolina State University i National Institutes of Health podsumowali: „Odpowiedź jest niewątpliwie złożona i może ostatecznie zależeć od wieku, stanu zdrowia, poziomu konsumpcji, a nawet składu mikroflory jelitowej pacjenta. (15)

Jest oczywiście i takie badanie, które potwierdza, że dietetyczne izoflawony sojowe mogą zmniejszyć ryzyko endometriozy. Badanie to zostało przeprowadzone na grupie japońskich kobiet, a jak wiemy każda populacja ludzka ma różne uwarunkowania genetyczne i ich sposób odżywiania znacznie różni się od naszego..(16)

ps. Sposób, w jaki soja jest produkowana, jest również wątpliwa dla naszego ogólnego stanu zdrowia. Produkt ten jest często pozyskiwana z genetycznie zmodyfikowanych ziaren i jest ekstrahowana za pomocą gazu heksanowego.

Pszenica\ gluten

Dieta bezglutenowa: nowa strategia w leczeniu bolesnych objawów związanych z endometriozą?

Celem badania była ocena skuteczności bólu związanego z endometriozą i jakości życia diety bezglutenowej w okresie obserwacji trwającej 12 miesięcy u pacjentek z przewlekłym bólem endometriozy w obrębie miednicy. W badaniu wzięło udział 207 pacjentek z ciężkimi i bolesnymi objawami związanymi z endometriozą. Wszystkie pacjentki otrzymały dietę bezglutenową, a po 12 miesiącach diety przeanalizowano wyniki. Po 12 miesiącach obserwacji u 156 pacjentek (75%) stwierdzono statystycznie istotną zmianę w objawach bólowych (P <0,005), u 51 pacjentek (25%) nie stwierdzono poprawy objawów. Żadna pacjentka nie zgłosiła pogorszenia bólu. Znaczny wzrost wyników dla wszystkich dziedzin funkcjonowania fizycznego, ogólnego postrzegania zdrowia, witalności, funkcjonowania społecznego i zdrowia psychicznego obserwowano u wszystkich pacjentów (p <0,005).

Wniosek:
Z badania wynika, że bolesne objawy endometriozy zmniejszają się po 12 miesiącach diety bezglutenowej. (17)

Pestycydy 

Pestycydy są szkodliwe dla nas wszystkich, ale szczególnie dla kobiet z endometriozą. Pestycydy „dodają” organizmowi syntetycznych hormonów i zaburzają pracę wątroby, prowadząc do nadmiaru estrogenu. (18) 

Przetworzona żywność

Wszystkie przetworzone produkty zawierają sztuczne dodatki, konserwanty i chemiczne wzmacniacze smaku, które stymulują wzrost złych prostaglandyn. Wyeliminowanie tych pokarmów z menu znacznie zmniejsza objawy endometriozy.

Produkty, które mają niejednoznaczne wyniki badań

Nabiał bogaty w wapń

      U kobiety spożywające niskotłuszczowy nabiał występował niższy wskaźnik występowania endometriozy. Kobiety spożywające więcej niż 3 porcje całkowitej ilości produktów mlecznych dziennie były o 18% rzadziej zdiagnozowane z powodu endometriozy niż te, które zgłosiły 2 porcje dziennie.(19) Mimo wszystko podchodziłabym do tego badania z dużym dystansem i wprowadziła nabiał tylko wtedy, gdy jest ze sprawdzonego źródła (prawdziwy, wiejski) oraz u osób które nie mają nietolerancji kazeiny oraz\lub laktozy. Jeżeli już jemy nabiał to tylko niskotłuszczowy. 

Pełnotłusty nabiał, tak jak mięso, zawiera sporą ilość kwasów tłuszczowych nasyconych, które mogą zaostrzyć stan zapalny organizmu. Ponadto mleko, sery pleśniowe, żółte oraz topione mogą wywoływać objawy alergiczne, co z kolei wpływa na aktywność czynników prozapalnych.

Badania wykazały, że produkty mleczne wywołują objawy endometriozy poprzez reakcję zapalną. Nabiał to nie do końca wskazany produkt we wszystkich chorobach hormono- zależnych i dotyczy to szczególnie kobiet cierpiących na endometriozę. Większość produktów mlecznych zawiera hormony wzrostu i antybiotyki, które pogarszają pierwotne przyczyny analizowanego problemu zdrowotnego (mleko i jego sklepowe przetwory nafaszerowane są hormonami, którymi to faszeruje się krówki, aby zwiększyć produkcję mleka. Często też zwierzęta leczone są antybiotykami co i dla nas nie pozostaje obojętne. Dodatkowo mleko zawiera hormony krowie min. estrogeny). Okazało się jednak, że produkty mleczne zawierające kazeinę A1 powodują wyższy poziom stanu zapalnego niż produkty mleczne zawierające kazeinę A2 . Dla wielu kobiet nabiał z kazeiną A2 nie jest czynnikiem wyzwalającym objawy. Kazeina A2 znajduje się w mleku krów rasy Jersey, kóz i owiec.(20)  

Kawa i produkty zawierające kofeinę

Obecna metaanaliza badań epidemiologicznych opublikowanych do stycznia 2013 r nie dostarczyła jednoznacznych dowodów na związek między spożyciem kawy / kofeiny a ryzykiem endometriozy. (21)

Mimo wszystko zwiększone ryzyko wystąpienia endometriozy występowało właśnie u kobiet spożywających kawę.(22) 

ps. polecam picie zielonej herbaty lub yerba mate, posiadają one właściwości pobudzające, a dodatkowo zawierają bardzo duże ilości przeciwutleniaczy.

W celu regeneracji organizmu warto byłoby na jakiś czas (sprawa bardzo indywidualna) wprowadzić dietę eliminującą poniższe produkty (nabiał jest kwestią bardzo sporną wszystko zależy od naszych tolerancji i jakości produktów mlecznych)

Do produktów zalecanych w endometriozie zalecamy:

Zielone warzywa i świeże owoce

      Badanie przeprowadzono na 504 kobietach w wieku <65 lat (mediana wieku 33 lata, zakres 20-65 lat) z potwierdzoną laparoskopowo diagnozą endometriozy. Odnotowano znaczne obniżenie ryzyka wystąpienia endometriozy u kobiet spożywających dużo większe ilości zielonych warzyw i świeżych owoców w porównaniu z grupą kontrolna. (23) ps. trzeba uważać na nadmiar owoców w diecie, które mogą mieć działanie insulinogenne (im więcej insuliny krążącej we krwi, tym większy stan zapalny w organizmie)

Przeciwutleniacze

      Kolejne badanie kliniczne pokazuje, że włączenie do diety przeciwutleniaczy takich jak witaminy Ci E (z owoców i warzyw) zmniejsza chroniczny ból miednicy u kobiet z endometriozą i markery stanu zapalnego w płynie otrzewnowym. (24)

Kwasy omega 3

      Chociaż całkowite spożycie tłuszczów nie wiązało się z ryzykiem endometriozy, kobiety u których spożycie kwasów omega-3 było najwyższe to o 22% były one rzadziej diagnozowane z powodu endometriozy w porównaniu z pacjentkami o niższym spożyciu tych kwasów. (25)

Błonnik

     Produkty z błonnikiem, m.in. owoce, warzywa, zboża (najlepiej bezglutenowe), zmniejszają poziom estrogenów krążących w organizmie, których nadmiar powoduje przerosty błony śluzowej macicy. Błonnik wpływa na obniżenie stężenia estrogenów i w ten sposób może zmniejszyć ryzyko endometriozy. (26)

Spożywanie z naturalnych źródeł (nie suplementów) przez kobiety witamin i przeciwutleniaczy min. tiamina, kwas foliowy, witamina C i witamina E było odwrotnie proporcjonalne do występowania endometriozy. (27) 

Do produktów przeciwzapalnych zaliczamy:

*pamiętajmy, że cytrusy i orzechy są często alergizujące i nie są wskazane dla każdego

Podsumowanie:

• Kiedy próbujesz w naturalny sposób złagodzić objawy endometriozy, zacznij od wyeliminowania pokarmów, które prowadzą do stanu zapalnego (sprawa bardzo indywidualna)
• Kobiety z endometriozą wydają się spożywać mniej warzyw i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 oraz więcej czerwonego mięsa, kawy i tłuszczów trans (28)
  
• Pokarmy, które mogą wpływać na regulację hormonów, szczególnie na równowagę estrogenów, mogą negatywnie wpływać na kobiety z endometriozą. Ponadto należy unikać pokarmów, które mogą sprzyjać stanom zapalnym i prowadzić do dalszego  postępu choroby. Do produktów tych zaliczamy m.in.: kofeinę, alkohol, gluten oraz tłuszcze trans.
  
• Aby zwalczyć stan zapalny i ból spowodowany endometriozą, najlepiej jest spożywać odżywczą, zrównoważoną dietę opartą na składnikach roślinnych, bogatą w witaminy i minerały. Zawierającą:
• produkty włókniste, takie jak owoce (szczególnie zalecane są owoce jagodowe), warzywa i produkty zbożowe (najlepiej bezglutenowe, wykluczając kukurydzę)
• pokarmy bogate w żelazo, takie jak ciemne liściaste warzywa, brokuły, fasola, orzechy i nasiona
• żywność bogatą w niezbędne kwasy tłuszczowe, takie jak łosoś dziki, makrela, orzechy włoskie, chia i nasiona lnu
• pokarmy bogate w przeciwutleniacze, znajdujące się w kolorowych owocach i warzywach, takie jak pomarańcze, jagody, gorzka czekolada, szpinak i buraki

• Codziennie zalecam pić zielone koktajle/świeżo wyciskane soki na bazie: jarmużu, szpinaki, natki pietruszki z dodatkiem min. świeżego ananasa, malin, imbiru, jabłka, jagód
• Pilnować prawidłowego nawodnienia
• Pić poszczególne zioła: mniszek lekarski, karczoch, czystek, skrzyp, pokrzywa, brzoza, morwa biała- lub ich mix
• Wysypiać się
• Wprowadzić odpowiednią probiotykoterapię

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28326519

2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22271293

3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmedhealth/PMH0072685/

4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3096669/

5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmedhealth/PMH0072686/

6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20574791

7. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28326519

8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23419794

9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20332166

10. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20678538

11. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15254009

12. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21772329

13. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19299447

14. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5328429/

15. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3074428/

16. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17474167

17. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=PMID%3A+++++23334113

18. https://ehp.niehs.nih.gov/1306648/

19. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23380045

20. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24986816

21. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24481690

22. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23419794

23. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15254009

24. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3484190/

25. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20332166

26. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8039147

27. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24511373

28. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23419794