Byłam ostatnio na szkoleniu z żywienia w onkologii klinicznej i podczas panelu dyskusyjnego został poruszony temat suplementacji witaminą D3. Zainspirowało mnie to do napisania tego artykułu, ponieważ jest wiele teorii na temat dawek przyjmowania tej witaminy oraz czy konieczna jest suplementacja jej z witaminą K2, a może są inne witaminy i minerały które warto suplementować razem z D3.

           Na szkoleniu spytałam Panią Doktor prowadzącą wykład, co uważa na temat stosowania wysokich dawek D3 (nawet 10000 jednostek dziennie) w onkologii. Odpowiedziała, że osoby z dużymi niedoborami mogą brać nawet 10000 jednostek, ale nie musi być to codziennie, wystarczy co 2/3 dzień.

W artykule na podstawie badań postaram się wyjaśnić:

• Jak D3 wpływa na różne choroby
• Jakie dawki są zalecany
• Jaki poziom we krwi jest optymalny
• Czy można przedawkować D3
• Jakie inne witaminy i minerały są wskazane podczas suplementacji D3 i czy w ogóle takie są?!
• Kiedy ją przyjmować ( na czczo, czy podczas posiłku- jeżeli tak to jakiego)

Wstęp

 

         Witamina D3 (czyli cholekalceferol) postrzegano głównie jako czynnik regulujący gospodarkę wapniowo-fosforanową i metabolizm tkanki kostnej. W ciągu ostatnich lat przeprowadzone badania sprawiły, że zmienia się pogląd na rolę pochodnych witaminy D w utrzymywaniu homeostazy wielu tkanek. Np. metabolit witaminy D- 1,25-dihydroksycholekalcyferol wpływa m.in. na procesy różnicowania i wzrostu komórek, sekrecję niektórych komórek, a także na regulację funkcji reprodukcyjnych. (1)

Prawda jest taka, ze w naszej strefie klimatycznej w zimie prawie wszyscy mamy niedobór tej witaminy!!!

Przewlekły niedobór witaminy D3 u osób dorosłych powoduje:

• osteoporozę,( 2 )
  
• osteomalację,
• osłabienie mięśni (3)
  
• zwiększone ryzyko upadków (4)
  

Dodatkowo dowody epidemiologiczne wskazują na istotny związek pomiędzy niedoborem witaminy D, a zwiększoną częstością występowania kilku chorób autoimmunologicznych:

• zwiększoną zapadalność u pacjentów na stwardnienie rozsiane (5),
• choroby zapalne jelit (6),
  
• toczeń rumieniowaty układowy (7),
  
• łuszczycę (8)
  
• cukrzycy typu 1 (9)
  

Ponadto:

• przeciw-nadciśnieniowe działanie witaminy D wydaje się być szczególnie widoczne u pacjentów z niedoborem tej witaminy i podwyższonym ciśnieniem krwi (10)
  
• Niedobór witaminy D może być zaangażowany w rozwój miażdżycy i choroby niedokrwiennej serca (CHD) u ludzi (11)
  
• Wyniki badań epidemiologicznych sugerują, że niedobór witaminy D3 wiąże się z częstszym występowaniem chorób autoimmunologicznych i nowotworów u ludzi (12)
  

Witamina D a PCOS

Jedno z badań sugeruje, że aż 67-85% osób chorujących na zespół policystycznych jajników ma niedobór witaminy D. Jest to bardzo istotna informacja, ponieważ niedobór tej witaminy został również powiązany z:

   Insulinoopornością (13)
Nieregularnym miesiączkowaniem
Hirsutyzmem
Hiperandrogenizmem
Otyłością
Bezpłodnością

 
Tak więc niedobór witaminy D może znacznie pogorszyć wszystkie objawy PCOS!

Ciekawostka!

Suplementacja witaminą D może obniżyć nieprawidłowo podwyższone poziomy AMH w surowicy (14)

Witamina D a płodność

         Badanie roli witaminy D w płodności jest interesujące, ponieważ receptory tej witaminy znajdują się w łożysku, jajnikach i wyściółce macicy. Witamina D pełni rolę fizjologiczną w rozrodzie, również w rozwoju pęcherzyków jajnikowych. Badania pokazują, że wraz ze wzrostem stężenia witaminy D we krwi wzrastały wskaźniki powodzenia ciąży. (14)(15)

Witamina D i hiperandrogenizm

            Hiperandrogenizm (indukowany często insulinoopornością) jest przyczyną wielu objawów min. nadmiernego owłosienia, wypadania włosów czy trądziku. Są badania potwierdzające pozytywny wpływ suplementacji D3 na poprawę czynności jajników i obniżenia poziomu androgenów (16)

Podsumowując suplementacja witaminą D jest ważna dla kobiet z PCOS, ponieważ:

• wspomaga płodność,
• poprawia nastrój,
• może pomóc w objawach hiperandrogenizmu
• poprawia insulinowrażliwość.

Te dowody są bardzo obiecujące w walce z tą chorobą i skutecznie przekonują, aby regularnie badać i przyjmować Witaminę D.

Depresja\zły nastrój

           Jest coraz więcej badań potwierdzających zależność między depresją a niedoborem omawianej witaminy (17). Ponadto okres zimowy niestety, ale u większości z nas negatywnie wpływa na nastrój. Często czujemy się przemęczeni, nie mamy na nic siły, a jedną z przyczyn może być brak słońca i obniżony poziom D3 (18). Zaczęto nawet porównywać pozytywny wpływ suplementacji witaminą D3 do stosowania leków przeciwdepresyjnych (19). Ciągła suplementacja witaminą D może również zmniejszyć ryzyko nawrotu choroby (20).

Insulinooporność\ cukrzyca a suplementacja witaminą D

• stwierdzono, że niedobór witaminy D3 u osób z cukrzycą typu 2 może przyczyniać się do upośledzenia wydzielania insuliny i jej działania, wykazuje również spadek wrażliwości na insulinę (21)
  
• w badaniu przeprowadzonym na 100 osobach (70 kobiet i 30 mężczyzn), po 8 tygodniach suplementacji zaobserwowano: spadek poziomu insuliny, poprawę wskaźnika HOMA-IR- co potwierdziło, że suplementacja witaminą D jest zalecana w cukrzycy typu 2 i może zmniejszyć oporność na insulinę (22).
  
• badanie przeprowadzone na otyłych nastolatkach wykazało związek między otyłością a niedoborem witaminy D w organizmie. Skutkiem tego jest negatywny wpływ na homeostazę insuliny i glukozy. Suplementacja witaminą D poprawiła wrażliwość na insulinę i wspomogła tolerancję glukozy (23).
  
• witamina D3 uczestniczy w prewencji zachorowalności na cukrzycę typu 2, pozytywnie wpływa na wydzielanie insuliny oraz poprawia wrażliwość na insulinę (24).
  
• D3 uczestniczy również w redukcji stanu zapalnego. Niedobór witaminy D wiąże się ze zwiększonym poziomem CRP we krwi, który można korygować właśnie poprzez suplementację D3 (25).
  

Hashimoto

• W badaniu przeprowadzonym na 218 pacjentach stwierdzono wyższy poziom przeciwciał a-TPO u osób z niedoborem witaminy D. Uzupełnienie tych niedoborów spowodowało znaczny (o 20,3%) spodek poziomu przeciwciał a-TPO (26)
  
• Kolejne badanie przeprowadzone na 405 osobach, które podzielono na 3 grupy: 1- 254 osoby z Hashimoto lub Gravesa Basedowa; grupa 2- 27 nowo zdiagnozowanych osób z Hashimoto lub GB; grupa 3- 124 zdrowe osoby (grupa kontrolna). Wyniki: osoby z grupy 1 i 2 miały niższe poziomy 25OHD w porównaniu z grupą kontrolną; poziomy przeciwciał a-TPO i a-TG był wyższy w grupie 1i 2, a najwyższy poziom występował w grupie 2 (nowo zdiagnozowani). Badanie sugeruje, że niedobór witaminy D jest jednym z potencjalnych czynników w patogenezie autoimmunologicznych zaburzeń tarczycy (27).
  
• Sugeruje się, że witamina D jest aktywna jako immunomodulator w chorobach autoimmunologicznych, takich jak zapalenie tarczycy Hashimoto. Częstość występowania niedoboru witaminy D była istotnie wyższa w grupie osób chorych na Hashimoto w porównaniu z grupą kontrolną. Badanie to zostało przeprowadzone na grupie dzieci i młodzieży (28).

Witamina D i układ odpornościowy

            Wiemy dziś, że niemal każda komórka naszego ciała ma receptory witaminy D. Witamina D może modulować wrodzone i adaptacyjne odpowiedzi immunologiczne. Niedobór witaminy D wiąże się ze zwiększoną reakcją autoimmunizacyjną, a także ze zwiększoną podatnością na infekcje. Komórki odpornościowe w chorobach autoimmunologicznych reagują korzystnie na efekty suplementacji u osób z niedoborem witaminy D (29).

Nowotwory a D3

             Odnotowano zdolność 1,25 (OH)2 D3 do pobudzania apoptozy w różnych komórkach nowotworowych m.in. w raku sutka, jelita grubego czy prostaty (30). Wyższe stężenia D3 w surowicy są związane ze znacznie mniejszą częstością występowania raka okrężnicy, sutka, jajnika, nerek, trzustki, agresywnej prostaty i innych nowotworów. Przewiduje się, że podniesienie minimalnego poziomu 25 (OH) D w ciągu roku do około 40- 60 ng /mL (100-150 nmol / L) zapobiegnie około 58 000 nowych przypadków raka piersi i 49 000 nowych przypadków raka okrężnicy rocznie oraz zmniejszy o trzy czwarte ilość zgonów z powodu tych chorób (31)

Zmniejszona częstość występowania niektórych nowotworów nabłonkowych powiązana jest z wyższym spożyciem\ poziomem witaminy D we krwi min:

• rak piersi (32) (33)
  
• rak prostaty (34) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17548698
• rak jajników (35) 

 

Ile potrzebujemy???

 

         Interesujący jest fakt, iż skóra wytwarza nawet 10 000 jednostek witaminy D po całkowitym wystawieniu na działanie światła. 15-30 min ekspozycji na słońce dziennie (bez użycia filtów słonecznych , między godziną 10-15, 2-3 razy w tyg. wystarczy aby zapobiec niedoborom witaminy D (36).

Poniżej zalecenia niektórych organizacji w Stanach Zjednoczonych. Widać na nich jak duże jest zróżnicowanie w zaleceniach w zależności od danej organizacji (37):

Kolejna tabela obrazująca normę witaminy D3 we krwi, która powinna być na poziomie 25-80 (38). Trzeba podkreślić, że zakres zdrowotny potwierdzony w badaniach zaczyna się dopiero powyżej 40 ng\mL (a nawet wyżej). Górna granica nie jest jednoznacznie ustalona.

Pamiętajmy!!!

Niektórzy, mając polimorfizm receptora witaminy D (np. w Hashimoto) będą potrzebowali więcej witaminy D, aby uzyskać odpowiedni poziom. Musimy wiedzieć, ze ciężko ustalić idealny poziom dla wszystkich. Takiego raczej nie ma i nie będzie. Suplementacja D3 w dużej mierze zależy od jej wyjściowego poziomu we krwi oraz naszego stanu zdrowia.

W największym dotychczas badaniu na około 247 774 pacjentów uzyskano wyniki:

• najbezpieczniejszy poziom jest około 55 nmol/l (22 ng/ml)
• osoby z poziomem 10 nmol/l miały prawie 2,5 razy większe ryzyko zgonu w trakcie badania
• osoby z poziomem powyżej 150 nmol/l (60 ng/ml) miały 1,5 razy większe ryzyko zgonu (39).
  

Natomiast w następnej publikacji normy są w następujących zakresach i znacznie różnią się od poprzedniego badania, a ja osobiście sugerowałabym się poniższymi normami (40) (41)!!!

• ciężki niedobór D definiuje się, gdy wartość 25 (OH) D3 jest poniżej stężenia 25nmol\l (10 ng\ml)
• „nieadekwatne zaopatrzenie organizmu w witaminę D”– 25-50 nmol\l (10-20 ng\ml)
• hipowitaminoza odpowiadająca niedoborom witaminy D w magazynach 50-100 nmol\l (20-40 ng\ml)
• prawidłowe stężenie 25 (OH)D 3 mieści się w zakresie 100-250 nmol\l (40-100 ng\ml)
• wyższe wartości >250 nmol\l (>100ng\ml) oznaczają zatrucie witaminą D

Warto pamiętać, że cholesterol jest prekursorem witaminy D, a do całego procesu niezbędne jest słońce, więc unikanie dietetycznego cholesterolu lub słońca może prowadzić do niedoborów witaminy D.

 

Czy można przedawkować?

 

            Na wielu forach nie raz czytałam, że nie można przedawkować witaminy D3. Na początku ery nowożytnej lekarz Paracelsus powiedział bardzo mądre słowa, że „wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną, bo tylko dawka czyni truciznę”. Osobiście uważam, że nie ma takiego produktu, suplementu, który można stosować bezkarnie. W badaniu w wyniku stosowania wysokich dawek witaminy D3 u badanych osób stwierdzono: hiperkalcemię (nadmiar wapnia- a to może spowodować sytuację, gdzie wapń nie „trafi” tam gdzie powinien, a zacznie gromadzić się w tkankach miękkich). Objawy, które mogą się wtedy pojawić to: wymioty, wielomocz, a nawet dysfunkcja nerek. Warto pamiętać, że czasami stosowane dawki mogą znacznie przekraczać zapotrzebowanie u danej osoby. Powinniśmy zachować ostrożność w przyjmowaniu witaminy D w dużych dawkach bez monitorowania jej poziomu we krwi i musimy być świadomi na temat potencjalnie toksycznego działania „pozornie” nieszkodliwej “witaminy” (42).

Mg a witamina D

            Wiadomo, że bez odpowiedniego poziomu magnezu nie będzie prawidłowej gospodarki wapniem. Wapń i magnez działają antagonistycznie i przy suplementacji witaminą D bez odpowiedniej podaży Mg może dojść do odkładania wapnia w tkankach miękkich. Wiadomo też, że po dużych dawkach D3 poziom wapnia potrafi urosnąć, zaś magnezu spaść. Istnieje istotne powiązanie pomiędzy Mg w surowicy, a poziomem 25 (OH)D (43).

Witamina A a witamina D

         Należy się zastanowić nad zależnością witaminy A i D. Większość produktów naturalnie zawierających witaminę D zawiera również witaminę A np. tran , jaka czy wątróbka. Daje to do myślenia czy przy wysokich dawkach witaminy D nie należy dodatkowo wzbogacić dietę chociażby w naturalną witaminę A. Ponadto witamina ta posiada silne właściwości chroniące przed toksycznością nadmiaru witaminy D3. Ten aspekt jest nadal analizowany i wymaga jeszcze wielu badań dotyczących zależności i dawki (44).

Witamina K a witamina D

        Są badania sugerujące korzystny wpływ na gęstość mineralną kości szczególnie u kobiet z osteoporozą po menopauzie (45). Ponadto nadmierne spożycie wapnia może wiązać się ze zwiększonym gromadzeniem wapnia w ścianach naczyń krwionośnych i tkankach miękkich oraz zwiększać ryzyko chorób serca. Wykazano, że odpowiednie spożycie witaminy K2 obniża ryzyko uszkodzenia naczyń, ponieważ aktywuje białko GLA macierzy (MGP), które hamuje odkładanie wapnia na ściankach (46). Badania te były przeprowadzane przeważnie u kobiet z osteoporozą, przy suplementacji wapniem, dlatego nie ma wskazań do stosowania D3 z K2 u osób zdrowych, spożywających zbilansowaną dietę suplementujących nie więcej niż 2000 jednostek witaminy D3 dziennie.

Jak przyjmować?

Badanie, w którym wzięły udział 62 osoby (kobiety i mężczyźni w wieku 50 – 69 lat). Przydzielono ich na 3 grupy. Ochotnicy otrzymali w sumie 50 000 IU Witaminy D3, a różnice między grupami polegały na warunkach podania:

Grupa 1 – bez posiłku
Grupa 2 – z posiłkiem wysokotłuszczowym (T – 35,2 g / WW – 51,5 g / P – 29,5 g)
Grupa 3 – z posiłkiem niskotłuszczowym (T – 11,1 g / WW – 118,9 g / P – 29,6 g)

Oceniano wpływ w/w warunków na wchłanianie witaminy D3 oraz poziom 25(OH)D po 30, 60 i 90 dniach.

Okazało się, że warunki podania miały wpływ na wchłanianie witaminy D3, jednak nie było istotnych różnic między grupami jeśli chodzi o poziom 25(OH)D po 30, 60 i 90 dniach.

Wnioski:

Absorpcja była zwiększona, gdy 50 000 jm dawki witaminy D przyjmowano z posiłkiem o niskiej zawartości tłuszczu, w porównaniu z posiłkiem o wysokiej zawartości tłuszczu i bez posiłku, ale większa absorpcja nie spowodowała zwiększenia stężenia 25 (OH) D w osoczu krwi osób w grupie o niskiej zawartości tłuszczu. Co daje domyślenia….(47)

 

Podsumowanie:

Proszę was o jedno- wszystkie suplementy stosujcie z głową, suplementację dobierajcie indywidualnie do wyników badań, nie stosujcie na własną rękę wysokich dawek witaminy D bez konsultacji z lekarzem, dietetykiem bo ktoś tak powiedział…

 

Jeżeli suplementujesz się witaminą D pamiętaj:

– zbadaj poziom przed i po 2-3 miesiącach suplementacji
– poziom leczniczy to ok. 60-90
– osoby z autoagresją potrzebują więcej witaminy D
– wysoki stan zapalny, dieta niskotłuszczowa, problemy z jelitami i trawieniem zaburzą wchłanianie D
– słońce to najlepsze źródło witaminy D3, niestety, ale w naszej strefie klimatycznej w okresie od września do kwietnia należy wspomóc się suplementacją , ponieważ podaż z produktów żywnościowych jest niewystarczająca
– gdy osiągniemy odpowiednia podaż we krwi możemy odczuć poprawę nastroju, pamięci , wyregulowanie ciśnienia krwi oraz mniejszą częstotliwość odczuwania niespecyficznych bóli
– warto rozważyć suplementację wyższych dawek D3 razem z witaminą A, magnezem oraz K2 jeżeli są do tego medyczne wskazania

– wiele badań sugeruje pozytywny wpływ suplementacji witaminą D3 na poprawę wskaźników w chorobach autoimmunologicnych (m.in. Hashimoto, łuszcyca, PCOS) czy chorobach nowotworowych (m.in. rak piersi, okrężnicy czy prostaty)

– najlepiej przyswajalną forma witaminy D3 w suplementach są kropelki stosowane podjęzykowo. Polecam witaminę D3 w kropelkach naturalne, bez sztucznych dodatków np.: Proved, dr Jacobs, Medverita 

 

 

1. Walters MR. Newly identified actions of the vitamin D endocrine system. Endocr Rev 1992; 13: 719.764
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8817154
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9915372
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11916748
5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17179460
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2592813/
7. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2785856/
8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19702030
9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18548227
10. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19687790
11. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3719391/
12. Endokrynologia Polska/Polish Journal of Endocrinology Tom/Volume 58; Numer/Number 2/2007 ISSN 0423.104X Wpływ niedoboru witaminy D na rozwój nowotworów i chorób autoimmunologicznych
13. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26255991
14. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4669857/ x2
15. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4268197/
16. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27734698
17. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23377209)
18. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9539254
19. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4011048/
20. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28866715
21. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12800453
22. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3586569/
23. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4257980/
24. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2778451/
25. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12454321?dopt=Abstract
26. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26637501
27. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4439962/
28. http://cms.galenos.com.tr/Uploads/Article_1346/JCRPE-2-128.pdf
29. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3166406/
30. Beer TM, Myrthue A. Calcitriol in cancer treatment: from the lab to the clinic. Mol Cancer Ther 2004; 3: 373.381
31. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19523595
32. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2263572
33. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17368188
34. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17548698
35. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17416771
36. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3191699/
37. https://www.vitamindcouncil.org/about-vitamin-d/how-do-i-get-the-vitamin-d-my-body-needs/)
38. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2912737/)
39. https://academic.oup.com/jcem/article/97/8/2644/2823270
40. Zittermann A. Vitamin D and disease prevention with special reference to cardiovascular disease. Prog Biophys Mol Biol 2006; 92: 39.48
41. Endokrynologia Polska/Polish Journal of Endocrinology Tom/Volume 58; Numer/Number 2/2007 ISSN 0423.104X
42. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3191699/
43. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3915480/
44. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27511521
45. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11180916
46. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4566462/
47. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/jbmr.1896/full